طراحی و پیاده‌سازی زیرساخت کابل‌کشی یکی از بخش‌های حیاتی در معماری دیتاسنتر است. مسیر عبور کابل‌ها، علاوه بر تأثیر مستقیم بر عملکرد و قابلیت نگهداری، نقش مهمی در خنک‌سازی، ایمنی، توسعه‌پذیری و حتی هزینه کلی پروژه دارد.

در این مقاله به‌طور جامع، دو روش رایج کابل‌کشی در دیتاسنتر را بررسی و مقایسه می‌کنیم:

1. کابل‌کشی از زیر کف کاذب (Raised Floor)

2. کابل‌کشی از سقف کاذب یا مسیرهای هوایی (Overhead Cabling)

ساختار:

در این روش، روی کف اصلی ساختمان، یک کف دوم با پایه‌های فلزی ایجاد می‌شود که بین ۳۰ تا ۶۰ سانتی‌متر (و در موارد خاص تا ۱۲۰ سانتی‌متر) ارتفاع دارد. این فضای زیرین برای عبور کابل‌ها، لوله‌ها و گاهی اوقات جریان هوای خنک استفاده می‌شود.

مزایای اصلی استفاده از کف کاذب در دیتاسنتر

1. مدیریت بهتر کابل‌ها

فضای زیر کف کاذب امکان عبور کابل‌های برق، شبکه و فیبر نوری را به‌صورت مرتب و پنهان فراهم می‌کند.

کابل‌ها قابل دسترسی هستند و در صورت نیاز به تغییر، می‌توان با برداشتن تایل کف به آن‌ها دسترسی پیدا کرد.

2. جریان بهینه هوای سرد (خنک‌سازی بهتر)

یکی از بزرگ‌ترین مزایای کف کاذب، امکان عبور جریان هوای سرد از زیر آن است.

با استفاده از سیستم‌های خنک‌کننده هوای سرد از زیر کف به جلوی رک‌ها هدایت می‌شود (در طراحی Cold Aisle / Hot Aisle).

به افزایش بهره‌وری انرژی و کاهش نقاط داغ (Hot Spots) کمک می‌کند.

3. ظاهر مرتب و حرفه‌ای

چون تمام کابل‌ها و لوله‌ها زیر کف پنهان می‌شوند، ظاهر دیتاسنتر بسیار تمیز، منظم و یکپارچه به نظر می‌رسد.

مناسب برای مراکزی که بازدیدهای مدیریتی یا نمایشی دارند.

4. ایمنی فیزیکی بیشتر برای کابل‌ها

کابل‌ها در فضای محافظت‌شده قرار دارند، بنابراین کمتر در معرض برخورد، له‌شدگی یا آسیب‌های فیزیکی هستند.

این موضوع به‌ویژه برای کابل‌های حساس مانند فیبر نوری اهمیت زیادی دارد.

5. انعطاف‌پذیری در تغییر چیدمان رک‌ها

در صورت نیاز به جابه‌جایی رک‌ها یا افزودن تجهیزات جدید، می‌توان به راحتی کابل‌کشی را از زیر کف تنظیم کرد.

نصب کاشی‌های ماژولار به تیم IT یا زیرساخت اجازه می‌دهد که بدون تخریب، تغییرات سریع ایجاد کنند.

6. امکان عبور لوله‌ها یا تجهیزات دیگر

علاوه بر کابل‌ها، می‌توان لوله‌های آب، لوله‌های گاز (برای خنک‌کننده‌ها) یا سنسورهای حرارتی و آتش‌نشانی را نیز در این فضا عبور داد.

7. کاهش نویز الکترومغناطیسی (EMI)

با جداسازی کابل‌های دیتا و برق در مسیرهای مجزا در کف کاذب، می‌توان میزان تداخل الکترومغناطیسی را کاهش داد.

8. قابلیت نصب سیستم‌های امنیتی و کنترلی

در کف کاذب می‌توان تجهیزات مربوط به نظارت، سنسورهای لرزشی، سنسور نشت آب و حتی کابل‌های اعلام حریق را تعبیه کرد.

معایب:

- هزینه اجرای بالا: نیاز به سازه فلزی و کف‌سازی دقیق دارد.

- محدودیت در ظرفیت کابل‌کشی: مخصوصاً در دیتاسنترهایی که کابل‌های فیبر و برق زیادی دارند.

- نگهداری پیچیده‌تر: برای تغییر مسیر یا افزودن کابل، نیاز به جابه‌جایی رک‌ها یا باز کردن سطح کف است.

- مشکلات در صورت نشت آب: نشت سیستم‌های خنک‌کننده می‌تواند خطرناک باشد، چون آب به کابل‌های برق و داده نفوذ می‌کند.

ساختار:

در این مدل، از سینی کابل، لوله‌های فلزی (conduit)، یا سینی‌های مش‌بندی شده (mesh trays) در سقف یا بالای رک‌ها برای عبور کابل استفاده می‌شود.

مزایای اصلی:

1. هزینه پایین‌تر و اجرای سریع‌تر: نیازی به ساختارهای پیچیده نیست.

2. دسترسی آسان برای افزودن یا حذف کابل‌ها: به‌ویژه در دیتاسنترهایی که رشد سریع دارند.

3. تفکیک راحت‌تر کابل‌های برق و دیتا: سینی‌های مختلف برای هر نوع کابل‌کشی استفاده می‌شود.

4. کاهش خطر آسیب در نشت آب: کابل‌ها از زمین دورند و در معرض آب قرار نمی‌گیرند.

معایب:

- ظاهر شلوغ‌تر و صنعتی: کابل‌ها در معرض دید هستند؛ مخصوصاً اگر مدیریت کابل ضعیف باشد.

- نیاز به سقف بلند: برای اینکه فضای کافی برای تجهیزات خنک‌کننده، روشنایی و کابل‌کشی باقی بماند.

- ریسک گرد و خاک یا آسیب فیزیکی در صورت نصب غیراصولی یا نبود حفاظت کافی.

 کدام‌یک را انتخاب کنیم؟

 از کف کاذب استفاده کنید اگر:

- سیستم خنک‌سازی شما مبتنی بر جریان هوا از زیر است.

- ظاهر منظم و حرفه‌ای در اولویت است (مثلاً در دیتاسنترهای نمایشی یا سازمان‌های بزرگ).

- ریسک تغییرات آینده زیاد است.

از سقف کاذب استفاده کنید اگر:

- هزینه پروژه برای شما مهم است.

- می‌خواهید کابل‌کشی برق و دیتا را جدا نگه دارید.

- طراحی خنک‌سازی شما از سقف یا رک‌داکته (Rear Door Cooling, In-Row Cooling) است.

هیچ روش «بهتر» به صورت مطلق وجود ندارد. هر دیتاسنتر باید با توجه به نوع بار کاری، بودجه، فضای فیزیکی، مدل خنک‌سازی و نیاز به توسعه در آینده، تصمیم مناسب بگیرد. در بسیاری از پروژه‌ها، حتی از ترکیب هر دو روش استفاده می‌شود؛ مثلاً کابل‌های برق از کف و کابل‌های شبکه از سقف عبور داده می‌شوند تا بهترین تعادل بین عملکرد، زیبایی و نگهداری حاصل شود.